در این نوشته به این سوالات پاسخ می دهیم که به چه کسی می توان گفت فشار خون بالا داری ؟ آیا هر فشار خون بالاتر از مقادیر نرمال معادل بیماری فشارخون بالا است؟ و اگر یکی مارک فشار خون بالا خورد علاوه بر اقدامات درمانی ، دنبال چه بیماریهای زمیه ای می گردیم؟

به چه بیماری می توان مارک بیماری فشار خون بالا زد:

1) اگر بیماری با فشار خون عارضه دار مراجعه کند (مثل فشار خون بالا با خونریزی مغزی) یا فشار خون بسیار بالا ( سیستولی بالای 180 و دیاستولی بالای 120): چنین بیماری قطعا بیماری فشارخون بالا دارد و چانه زدن ندارد. مثلا بیماری می گوید به علت استرس بالا رفته یا هر روز در خانه خوب هستم الان بالا نشون می ده و . . . قبول نمی کنیم و می گوییم شما هیپرتانسیون (بیماری فشار خون بالا) دارید.

2) اگر شرط اول را نداشت و با فشار خون سیستولی بالای 160 و دیاستولی بالای 100 مراجعه کرد:
بررسی می کنیم که آیا شواهدی از آسیب اعضای ناشی از فشار خون دارد یا خیر. که این آسیب ها شامل بیماری ایسکمیک قلبی ، نارسایی قلبی، هیپرتروفی بطن چپ، بیماری عروق مغزی ، بیماری مزمن کلیه ( CKD ) می شوند.

• حال اگر هر کدام از آسیب ارگانهای فوق را داشت، بیماری هیپرتانسیون ( فشار خون بالا) مسجل است و دیگر بیشتر از این چانه زنی نداریم.
  ولی اگر هیچکدام از آسیب ارگانهای فوق را نداشت، فعلا نمی توان مارک بیماری زد. در این شرایط یکی از دو اقدام زیر را برای بیمار در نظر می گیریم.
  الف- اگر بیمار در خانه دستگاه سنجش فشار خون دارد : در زمانهای مختلف فشار خون را اندازه گیری و یادداشت کند و بیاورد. اگر میانگین فشار خون سیستولی بالای 130 و دیاستولی بالای 80 باشد، بیمار فشار خون بالا دارد.
  ب- انجام ABPM که دستگاهی به بیمار وصل می شود و 24 ساعت فشار خون توسط دشتگاه گرفته و ثبت می شود. که البته هزینه و گاها نارضایتی بیمار را همراه دارد. مانند مورد قبل اگر میانگین فشار خون سیستولی بالای 130 و دیاستولی بالای 80 باشد، بیمار فشار خون بالا دارد.
  ج- اگر هیچکدام از دو روش قبلی مقدور نبود، حداقل سه نوبت مراجعه به پزشک و ثبت فشار خون با فاصله چند هفته تا ماه انجام دهد و اگر به طور میانگین فشار خون سیستولی بالای 130 و دیاستولی بالای 80 داشته باشد، تشخیص را تقریبا قطعی میکنیم.

بعد از تشخیص فشار خون بالا چه آزمایشات و اقداماتی لازم است؟
بررسی های پایه و ضروری:
بررسی قند خون
شمارش کامل سلولهای خونی CBC
پروفایل لیپید (چربی خون)
کراتینین سرم و محاسبه eGFR
بررسی تیروئید با TSH
آزمایش ادرار Urinalysis
نوار قلب ECG
—

بررسی های اختیاری و غیرحتمی:
اکوکاردیوگرافی
اوریک اسید
نسبت آلبومین به کراتینین ادرار UPCR

 

در چه مواردی به فشار خون ثانویه (فشار خون بالا که ثانویه به بیماری دیگر مثلا تنگی شریان کلیه یا مشکلات هورمونی باشد) شک می کنیم و بررسی اضافه تری مورد نیاز است؟

عمومی:

• فشار خونی که شدید Severe باشد (سیستولی بالای 180 و دیاستولی بالای 120)
• در کسی که فشار خونش پایدار بوده ناگهان از کنترل خارج شود
• شروع فشار خون بالا قبل از بلوغ
• فشار خون بالا در فردی که سن زیر 30 دارد و سابقه خانوادگی از فشارخون بالا و چاقی نداشته باشد
  —

شک به موارد مشکل در عروق کلیه (رنوواسکولار)

• افزایش غیر قابل توجیه در کراتینین سرم
• افزایش بیش از 50% در کراتینین سرم به دنبال تجویز داروهای ACEI یا ARB
• افزایش فشار خون در بیماری که آترواسکلروز دارد و یک کلیه نسبت به کلیه دیگر کوچکتر است (تفاوت بیشتر از 15 میلیمتر در سایز)
• فشارخون بالا در افرادی که حملات ادم ریه دارند ( flash pulmonary edema )
• شروع فشار خون در سن بالای 55 با مقادیر سیستولی بالای 160 و دیاستولی بالای100
• سمع بروئی در شکم

شک به بیماریهای پارانشیم کلیه:

• آزمایش ادرار غیرطبیعی
• کراتینین بالای سرم

داروها : بسیاری از داروها می توانند مسبب فشار خون بالا باشند که مهمترین آنها عبارتند از:

• قرصهای ضد بارداری
• استروئیدهای آنابولیک
• داروهای کورتیکواستروئید ( کورتون ها)
• NSAIDs شامل ایبوپروفن ، دیکلوفناک، ناپروکسن و تمام همخانواده هایشان که به عنوان ضد درد مثل نقل و نبات استفاده می شوند
• بعضی داروهای شیمی درمانی (مثل مهار کننده های تیروزین کیناز)
• داروهای محرک مثل کوکائین ، ریتالین و مواد مخدر صنعتی
• مهار کننده های کلسینورین مثل سیکلوسپورین و تاکرولیموس
• بعضی ضد افسردگیها مثل ونلافاکسین

شک به مشکلات هورمونی مثل کوشینگ فئوکروموسیتوم و آلدوسترونیسم:

• فشار خون های حمله ای
• همراهی تریاد (سه گانه) سردرد تپش قلب و تعریق
• هیپوکالمی ( پتاسیم پایین سرم) و آلکالوز متابولیک
• قیافه کوشینگ ( صورت گرد و چربی تنه ای بالا ضعف عضلات پروکسیمال)

شک به بیماریهای خواب:

• بخصوص در افراد چاق با خُرخُر شبانه و خستگی و خواب آلودگی در طی روز و گیجی صبحگاهی

 

در نوشته های بعدی، مطالب بیشتری در مورد فشار خون بالا و درمانها و سایر جوانب مرتبط بحث خواهد شد.

-دکتر علی خداپرست فوق تخصص بیماریهای کلیه و فشار خون